Οι οθωμανικές κρήνες αποτελούν από τα λιγότερο γνωστά διατηρητέα μνημεία της Θεσσαλονίκης και πολλές εξ’ αυτών, οι οποίες βρίσκονται στην Άνω Πόλη, σώζονται μέχρι σήμερα.

Στα χρόνια της οθωμανικής κατοχής στη Θεσσαλονίκη, η πόλη υδροδοτούταν από τις πηγές του Χορτιάτη κι από υπόγειους αγωγούς στα δυτικά που διοχέτευαν το νερό στις κρήνες, οι οποίες υπολογίζεται ότι υπήρξαν πάνω από εκατό. Στην περιοχή της Άνω Πόλης, η οποία αποτελεί το πιο καλοδιατηρημένο σημείο της παλιάς Θεσσαλονίκης, συναντούμε μερικές από αυτές.

Κόκκινη Κρήνη

Η Κόκκινη Κρήνη ή κρήνη της Ναμίκα Χανούμ, βρίσκεται στη διασταύρωση των οδών Ακροπόλεως και Σταγείρων.

Το όνομα Κόκκινη Κρήνη προέρχεται από το χρώμα των πλαϊνών της βρύσης, ενώ η Ναμίκα Χανούμ, στην οποία είναι αφιερωμένο το μνημείο, ήταν ένα κορίτσι που πέθανε νέο. Ο παππούς της, μουφτής Ιμπραήμ Μπέη, έχτισε την βρύση στη μνήμη της εγγονής του.

Στην πρόσοψή της, σε αραβική γραφή, υπάρχει ένα απόσπασμα από το Κοράνι, το οποίο λέει: «Από το νερό το παν, ή, το νερό είναι η πηγή της ζωής», ενώ στην τουρκική γλώσσα αναφέρει: «Αυτή είναι η βρύση της μακαρίτισσας Ναμίκα Χανούμ, εγγονής του Μουφτή Ιμπραήμ Μπέη. Παράκληση για μια προσευχή για την ψυχή της. Έτος 1328 (1910)».

Κρήνη στην οδό Αθηνάς

Δυστυχώς, δεν είναι όλες οι κρήνες καλά διατηρημένες ούτε αντιμετωπίζονται με σεβασμό. Στην είσοδο της Άνω Πόλης, στη συμβολή των οδών Αθηνάς με Ηροδότου, βρίσκεται κρήνη από τούβλο και μάρμαρο, της οποίας οι ιστορικές πληροφορίες δεν σώζονται.

Η πανέμορφη κρήνη, περιβάλλεται από παγκάκια στα οποία μπορούν να ξεκουραστούν οι περαστικοί, αλλά έχει υποστεί βανδαλισμούς από ασυνείδητους και δεν αναβλύζει πλέον νερό.

Κρήνη στην οδό Ακροπόλεως

Σε μία από τις κεντρικότερες οδούς της Άνω Πόλης απαντάται ακόμα μία διατηρητέα βρύση. Η κρήνη στην οδό Ακροπόλεως 29 διατηρείται αλλά δε χρησιμοποιείται πλέον.

Διπλή κρήνη

Μια ακόμα εντυπωσιακή παλιά κρήνη βρίσκεται στη διασταύρωση των οδών Παλικαρίδη και Καραδήμου. Πρόκειται για διπλή κρήνη με τρεις όψεις, της οποία η επιγραφή διατηρείται ακόμα.

Επάνω στην κρήνη αναγράφεται : «Η φάτιχα (αναφέρεται στο πρώτο κεφάλαιο του Κορανίου, εδώ ως επίκληση προσευχής για την ψυχή στη μνήμη της οποίας είναι αφιερωμένη η κρήνη), για την ψυχή της ευεργέτριας συγχωρεμένης Φατμά Χανίμ, μητρός του Εσ-Σεγίντ Νουμάν Πασά. Έτος 1168» (18 Οκτ. 1754 – 6 Οκτ. 1755).

Ο Νουμάν Πασάς, διορίστηκε στη θέση του σε πολύ μεγάλη ηλικία. Οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης, στους οποίους επέβαλε συχνά σκληρή φορολογία, υπέμεναν πολλά χρόνια μέχρι την αποχώρησή του από τη θέση, καθώς ο Πασάς έφυγε από τη ζωή στα 105 έτη.

Κρήνη στην Εράσμου

Ακόμα μια καλά διατηρημένη οθωμανική κρήνη βρίσκεται στην οδό Εράσμου 26 στην Άνω Πόλη. Η κρήνη φαίνεται ότι ακουμπούσε σε κάποιο κτήριο που δεν υπάρχει πλέον, ενώ το οικόπεδο από πίσω είναι άδειο.

Μαζί με την κρήνη διασώζεται ένα μικρό τοιχίο.

Κρήνη στη Μωρέας

Με έναν ιδιαίτερο τρόπο επέλεξαν οι κάτοικοι της περιοχής να τιμήσουν τη μνήμη μιας κρήνης που δεν υπάρχει πια ,αλλά διασώζεται κομμάτι της κατασκευή της.

Στην κρήνη που βρίσκεται ανάμεσα στις οδούς Μωρέας και Αιόλου, έχει τοποθετηθεί μια πόρτα, πάνω στην οποία είναι ζωγραφισμένη η εικόνα μιας γυναίκας που γεμίζει τη στάμνα της με νερό.