Τα παιδιά είναι εκτεθειμένα σε μία κοινωνία βίας με την οικογένεια να δυσκολεύεται να καλύψει τις ανάγκες τους για συναισθηματική ασφάλεια επισημαίνει ο ψυχολόγος MSc σχολικής ψυχολογίας & συγγραφέας Γιώργος Μπουμπούσης, μιλώντας για τα αυξανόμενα περιστατικά ενδοσχολικής βίας. Η ψυχική και συναισθηματική καλλιέργεια των παιδιών είναι μονόδρομος για ν’ αντιμετωπισθεί η κατάσταση γι’ αυτό και υπογράφει τη σειρά «Ζωάκια των συναισθημάτων» η οποία κυκλοφορεί από την ΕΛΛΗΝΟΕΚΔΟΤΙΚΗ.

Γιατί κάνει η θραύση η ενδοσχολική βία;

Είναι πολλοί οι παράγοντες. Σίγουρα παίζει σημαντικό ρόλο η έκθεση των παιδιών σε σκληρές εικόνες λόγω ηλεκτρονικών παιχνιδιών, κινουμένων σχεδίων, ειδήσεων και μέσων κοινωνικών δικτύωσης. Από την άλλη, οι γονείς τρέχουν να προλάβουν, οπότε τα παιδιά μεγαλώνουν πολλές φορές στον αυτόματο, χωρίς όρια και επαρκή έλεγχο για το πού είναι και τι κάνουν. Η οικογένεια δυσκολεύεται να καλύψει τις ανάγκες των παιδιών για συναισθηματική ασφάλεια, επικοινωνία, αλληλεπίδραση και μοίρασμα, έτσι ενισχύονται συναισθήματά τους όπως η λύπη, το άγχος κι ο θυμός τα οποία συνδέονται με την ενδοσχολική βία.

Ορισμένοι θυμίζουν την “εποχή του πετροπόλεμου” για ν’ αποδείξουν ότι η βία δεν είναι άγνωστη στον ψυχισμό των παιδιών. Ευσταθεί το επιχείρημα;

Θα ξεκινήσω λέγοντας ότι ναι, η βία δεν είναι άγνωστη στον ψυχισμό των παιδιών. Έχει άλλωστε αποτυπωθεί στο έργο πολλών συγγραφέων. Αρκεί για παράδειγμα να διαβάσει κανείς διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, όπως Της Κοκκώνας Το Σπίτι ή το Γουτού Γουπατού και θα δει τη σκληρότητα της συμπεριφοράς των παιδιών σε όλο της το μεγαλείο ! Επειδή όμως δεν υπάρχουν έρευνες από εκείνες τις εποχές που θα μας βοηθούσαν να κατανοήσουμε καλύτερα τα χαρακτηριστικά της βίας, αρκούμαστε να τα ψηλαφούμε μέσα από τη λογοτεχνία ή τις μνήμες ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας. Από την άλλη θα παρατηρούσα ότι η βία των παιδιών της εποχής μας έχει βρει τρόπους και μορφές έκφρασης που ξαφνιάζουν ακόμα και εμάς τους ειδικούς. Η βία της εποχής μας είναι παραπάνω από ένας «πετροπόλεμος», έχει πιο σύνθετα χαρακτηριστικά έκφρασης αλλά και έντασης.

Πώς βοηθά τα παιδιά η σειρά «Ζωάκια των συναισθημάτων» που υπογράφετε και κυκλοφορεί από την Ελληνοεκδοτική;

Ένα παιδί που μπορεί να επικοινωνεί, να εκφράζει αλλά και να διαχειρίζεται λειτουργικά τα συναισθήματά του, μπορεί να τα καταφέρει καλύτερα στην καθημερινότητά του. Η σειρά ΖΩΑΚΙΑ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ βοηθά τα παιδιά να μάθουν να επικοινωνούν, να εκφράζουν αλλά και να διαχειρίζονται λειτουργικά τα συναισθήματά τους. Μέσα από σύντομες ιστορίες αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά των συναισθημάτων, βλέπουν πώς επηρεάζουν τις σκέψεις και τις συμπεριφορές τους και κατανοούν τη σημαντικότητα τους στην ζωή μας. Τα «ζωάκια συναισθήματα» κατοικούν όλα μαζί στο «νησί της Αγκαλιάς». Κάθε συναίσθημα και ένα διαφορετικό ζωάκι. Η Χαρά για παράδειγμα είναι μια χαριτωμένη λαγουδίνα, ο Φόβος ένας τεράστιος κροκόδειλος, η Ζήλια μια όμορφη βατραχίνα και η Αγάπη μια μεγαλόσωμη ελεφαντίνα. Στο πέμπτο βιβλίο της σειράς, που κυκλοφόρησε πρόσφατα, ο μικρός αναγνώστης έρχεται σε επαφή με την ιστορία του Θυμού.

Με ποιόν τρόπο μιλάτε στα παιδιά για το συναίσθημα του θυμού;

Πρωταγωνιστής είναι ο αρκούδος που μπαίνει σε μπελάδες λόγω της υπερβολικής έκφρασης του συναισθήματός του. Οι εκρηκτικές αντιδράσεις του προκαλούν λύπη στους φίλους του αλλά και φόβο, αφού η προσωπικότητά του αλλοιώνεται. Στόχος της ιστορίας δεν είναι να παρακάμψουμε το συναίσθημα του θυμού, ούτε να μειώσουμε τη σημαντικότητα της εκτόνωσής του αλλά να προτείνουμε τρόπους να τον εκφράζουν τα παιδιά χωρίς να μπαίνουν σε επιπλέον φασαρίες όπως ο αρκούδος Ο θυμός είναι το συναίσθημα στο οποίο μπορούμε να ασκήσουμε τον λιγότερο έλεγχο γι’ αυτό και δυσκολευόμαστε να τον διαχειριστούμε. Όσο πιο νωρίς ασκηθούμε στον έλεγχό του, τόσο πιο λειτουργικά θα εκφραζόμαστε μεγαλώνοντας.

Πρέπει να “διδαχθούμε” για ν’ αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας;  

Θα έλεγα ότι πρέπει όχι να «διδαχθούμε» αλλά να βοηθηθούμε να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας, να τα φροντίζουμε, να τα επικοινωνούμε, να τα εκτονώνουμε. Τα συναισθήματα επειδή αποτελούν κομμάτι του ψυχικού μας κόσμου δεν υπόκεινται σε διδασκαλία με την κλασική έννοια της λέξης. Αυτό που έχει σημασία είναι να βοηθήσουμε το παιδί να μας μιλά για το τι νιώθει και να εκφράζει τη συναισθηματική του κατάσταση, ώστε να ανακουφίζει το μέσα του. Για να συμβεί όμως αυτό, χρειάζεται να προσφέρουμε στο παιδί πολλούς τρόπους να παρατηρεί και να έρχεται σε επαφή με τα συναισθήματα μέσα από κατάλληλα βιβλία, εμπειρίες, συζητήσεις, παιχνίδια κτλ Στόχος δεν είναι να το «διδάξουμε» αλλά να του δώσουμε πολλά κλειδιά πρόσβασης στον συναισθηματικό κόσμο του.

Ως ενήλικες είμαστε έτοιμοι να μιλήσουμε στα παιδιά για τα συναισθήματα; 

Σίγουρα οι ειδικοί μέσω προγραμμάτων συναισθηματικής αγωγής μπορούν να κάνουν παρεμβάσεις και να μιλήσουν στα παιδιά για συναισθήματα με τρόπους διαφορετικούς από κάποιον που δεν έχει σπουδές στον χώρο της ψυχολογίας και των συναφών επιστημών. Επίσης είναι πολύ σημαντικό ως ενήλικες να ζητούμε τη συμβουλή ειδικών για θέματα που νιώθουμε ότι δεν είμαστε έτοιμοι να χειριστούμε ή χρειαζόμαστε επιπλέον πληροφόρηση. Από κει και πέρα δε σημαίνει ότι πρέπει να είσαι ειδικός μόνο για να μιλήσεις. Ως ενήλικες είμαστε έτοιμοι να μιλήσουμε για συναισθήματα όταν συνειδητοποιήσουμε ότι στόχος μας δεν είναι να διδάξουμε αλλά να ακούσουμε τα παιδιά, να τα αφήσουμε να εκφράσουν το προσωπικό τους βίωμα, να τα βοηθήσουμε να δώσουν όνομα σε αυτό που αισθάνονται, να καταθέσουμε τα δικά μας συναισθήματα για την εμπειρία τους και φυσικά στο τέλος να τα ενισχύσουμε να βρουν τρόπους να κάνουν κάτι για όσα νιώθουν. Πιστέψτε με, ένας ενήλικας που δίνει βήμα στο παιδί να μιλήσει για το πώς αισθάνεται και είναι υποστηρικτικός, έχει καταφέρει πολλά χωρίς να… μιλήσει πολύ!