Σε μια εποχή όπου η πληροφορία συχνά χάνει την αξιοπιστία της μέσα στον θόρυβο της παραπληροφόρησης, ο Σπύρος Σιδέρης παραμένει ένας από τους πιο αυθεντικούς εκφραστές της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας. Με τρεις δεκαετίες εμπειρίας σε περισσότερες από 60 χώρες, με ρεπορτάζ σε εμπόλεμες ζώνες, συνεντεύξεις με παγκόσμιους ηγέτες και βαθιά γνώση της γεωπολιτικής και πολιτιστικής πραγματικότητας της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, δεν απαντά απλώς — στοχάζεται, καταγράφει και προτείνει. Σε αυτή τη συνέντευξη, μιλά για την πορεία του, το όραμά του για την ενημέρωση και την πολιτιστική διπλωματία, αλλά και για την ευθύνη που φέρει κάθε δημοσιογράφος απέναντι στην αλήθεια.

Προσωπικότητα και Διαδρομή

1. Κύριε Σιδέρη, έχετε διανύσει περισσότερες από τρεις δεκαετίες στη δημοσιογραφία, σε Ελλάδα, Βαλκάνια και Βρετανία. Τι σας ώθησε αρχικά να ασχοληθείτε με τη δημοσιογραφία;

Πίστευα και πιστεύω ότι η δημοσιογραφία, δεν είναι ένα επάγγελμα αλλά ένα λειτούργημα, που υπηρετεί την αλήθεια και μόνο. Έχοντας ζήσει από μικρός σε διάφορες πόλεις και περιοχές της Ελλάδας, είχα εικόνες του διαφορετικού πολιτιστικού μωσαϊκού, που συνθέτει τόσο όμορφα την χώρα. Η διαφορετικότητα, οι μειονότητες, η πολυγλωσσία και η πολυπολιτισμικότητα, θεωρώ ότι διαμόρφωσαν τα πρώτα χρόνια της ζωής μου κι έγιναν εκείνο το φίλτρο που με έκανε να βλέπω τα πράγματα χωρίς παραμορφώσεις, στο μέτρο του ανθρωπίνως δυνατού. Επίσης η πολιτικοποίηση μου από μικρή ηλικία, με ώθησαν ενδεχομένως να ασχοληθώ πιο συστηματικά με τη δημοσιογραφία, αντιδρώντας στην ωμή προπαγάνδα και την απόκρυψη της αλήθειας.

2. Έχετε καλύψει γεγονότα σε πάνω από 60 χώρες, ακόμη και σε εμπόλεμες ζώνες. Ποια στιγμή ή εμπειρία ξεχωρίζετε ως καθοριστική στη δημοσιογραφική σας πορεία;

Είναι πολλές και εντελώς διαφορετικές οι στιγμές που διαμόρφωσαν τη δημοσιογραφική μου πορεία. Σίγουρα οι συνεντεύξεις με περισσότερους από 50 παγκόσμιους ηγέτες αλλά και οι off the record συζητήσεις με αρκετούς από αυτούς, είναι ένα καθοριστικό σημείο για τη δημοσιογραφική μου εξέλιξη. Σημαίνοντα ρόλο όμως στην πορεία μου είχαν και οι αποστολές σε εμπόλεμες ζώνες, όπως η Λιβύη, η Συρία αλλά και στο Ντομπάς, όντας ο πρώτος δυτικός δημοσιογράφος που επισκέφθηκε μετά από 8 μήνες από την έναρξη του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας και για τρεις βδομάδες, την εμπόλεμη ζώνη όπου ζουν χιλιάδες Έλληνες ομογενείς, στην Αζοφική, ξεχασμένοι τόσο από τη μητέρα πατρίδα όσο και από τους Έλληνες δημοσιογράφους, μετά την κατάληψη των εδαφών από τη Ρωσία. Σημαντικό θεωρώ επίσης και το πρώτο ταξίδι μου στο Ιράν, χωρίς να είμαι ασφαλής εντός της επίσημης υπουργικής αποστολής και με έναν Έλληνα πρέσβη κάθε άλλο παρά φιλικό απέναντι μου. Οφείλω όμως να τονίσω την αγάπη των Ιρανών για την Ελλάδα και τους Έλληνες, οι οποίοι με βοήθησαν να ξεπεράσω αρκετές δυσκολίες στο να διεκπεραιώσω τη δημοσιογραφική μου αποστολή.

3. Ποια είναι η σημασία του να είστε μέλος διεθνών δημοσιογραφικών οργανισμών, όπως η IFJ και η NUJ Βρετανίας;

Είναι πολύ σημαντικό, να ανήκεις σε έναν διεθνώς αναγνωρισμένο δημοσιογραφικό οργανισμό, για την «επαγγελματική» σου αναγνώριση. Όμως αυτό δεν σου διασφαλίζει πάντα προστασία και πρόσβαση στις πηγές για να ασκήσεις το λειτούργημα σου. Βέβαια η αντιμετώπισή μου ως μέλος βρετανικής δημοσιογραφικής ένωσης, είναι πολύ καλύτερη από ένα μέλος κάποιας άλλης χώρας, ιδιαίτερα στο εξωτερικό.

Το IBNA και η Ανεξάρτητη Δημοσιογραφία

4. Πώς και πότε γεννήθηκε η ιδέα για τη δημιουργία του Ανεξάρτητου Βαλκανικού Πρακτορείου Ειδήσεων (IBNA);

Όταν απολύθηκα από διευθυντής σ’ ένα περιφερειακό κανάλι γιατί αντιτάχθηκα σε αντιδεοντολογικές πρακτικές των ιδιοκτητών, που καταπατούσαν όλες σχεδόν τις δημοσιογραφικές αρχές, αποφάσισα να ξεκινήσω το Ανεξάρτητο Βαλκανικό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΙΒΝΑ) με εστίαση στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, ώστε να καλύψω ένα κενό έγκριτης πληροφόρησης για την περιοχή, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στις υπόλοιπες χώρες.

4. Ποιο είναι το όραμα και η αποστολή του IBNA στο σημερινό διεθνές γεωπολιτικό και δημοσιογραφικό περιβάλλον;

Το όραμα του ΙΒΝΑ, ήταν και είναι να ενημερώνει για το τι συμβαίνει στην περιοχή, χωρίς παρωπίδες και παραμορφωτικούς φακούς. Σε μια περιοχή που παράγει περισσότερη ιστορία από όση μπορεί να «καταναλώσει», με πολλές εντάσεις, διαφορές και διεκδικήσεις, μια ψύχραιμη φωνή είναι απαραίτητη, τουλάχιστον για τους σκεπτόμενους. Μέσα από τις διαφορετικές γλώσσες του ΙΒΝΑ, ελληνικά, αγγλικά, βουλγάρικα και τουρκικά, δίνεται η ευκαιρία να γνωριστούν σε βάθος οι γείτονες μεταξύ τους, χωρίς επηρεασμούς και κατευθυνόμενη δημοσιογραφία.

4. Πώς διασφαλίζετε την ανεξαρτησία και την αξιοπιστία του IBNA, ειδικά σε μια εποχή έντονης παραπληροφόρησης;

Πράγματι, είναι πολύ δύσκολο να παραμείνεις ανεξάρτητος και αξιόπιστος. Για το λόγο αυτό, παραμένουμε ψύχραιμοι και δεν αναλωνόμαστε σε εντυπωσιακούς τίτλους που χειραγωγούν τον αναγνώστη. είτε με εθνικιστικές κορώνες, είτε με την απόκρυψη της αλήθειας. Επίσης οι συνεργάτες του ΙΒΝΑ, σε όλες τις χώρες, έχουν βαθιά και μακρά εμπειρία στην ιστορία και την πολιτική της περιοχής, δίνοντας την πραγματική εικόνα στο τι συμβαίνει. Επιπρόσθετα, οι δημοσιογράφοι μας έχουν αφήσει στο συρτάρι του γραφείου τους, την εθνική και την πολιτική-κομματική τους ταυτότητα. Αυτή είναι μια βασική αρχή, μαζί με την απαρέγκλιτη τήρηση της δημοσιογραφικής δεοντολογίας για το ΙΒΝΑ. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μας σέβονται όλες οι κυβερνήσεις και οι θεσμοί στην περιοχή, έχοντας πάντα μια διακριτή απόσταση από τους κυβερνώντες χωρίς συναλλαγές.

4. Ποιο είναι το προφίλ του αναγνώστη ή του θεατή που εμπιστεύεται το IBNA;

Η πλειοψηφία των αναγνωστών μας είναι διπλωμάτες, δημοσιογράφοι, ακαδημαϊκοί, πολιτικοί, επιχειρηματίες και απλοί πολίτες που ψάχνουν ανεξάρτητη κι αντικειμενική ενημέρωση. Το πιο εντυπωσιακό για μένα είναι ότι το ΙΒΝΑ, διαβάζεται σε όλο τον κόσμο, με ενεργούς χρήστες σε περισσότερες από 150 χώρες.

Γεωπολιτική Ανάλυση και Πολιτιστική Διπλωματία

8. Πώς συνδυάζετε τη γεωπολιτική ανάλυση με την πολιτιστική διπλωματία στην επαγγελματική σας δράση;

Γεωπολιτική και πολιτισμός είναι αλληλένδετες έννοιες, όχι μόνο θεωρητικά αλλά και πρακτικά. Εάν δεν γνωρίζεις το πολιτιστικό υπόβαθρο μιας χώρας δεν μπορείς να κατανοήσεις την συμπεριφορά της στην πολιτική και τη διπλωματία. Για το λόγο αυτό, κατ’ εμέ υπάρχει αυτή η άγνοια που προκαλεί εκπλήξεις σε πολίτες και πολιτικούς στην Ελλάδα η στάση φέρ’ ειπείν της Τουρκίας, ή της Βόρειας Μακεδονίας, της Αλβανίας κλπ. Ενώ η γεωπολιτική έχει μια σκληρή πολλές φορές διπλωματία, η πολιτιστική διπλωματία είναι μεν ήπια αλλά και πιο διεισδυτική. Κάτι που δεν έχουν κατανοήσει ιδιαίτερα, αρκετοί πολιτικοί.

8. Ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι γεωπολιτικοί κίνδυνοι ή προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Νοτιοανατολική Ευρώπη;

Θεωρώ ως μεγαλύτερο κίνδυνο την απουσία της ΕΕ από την περιοχή. Η αλλοπρόσαλλη πολιτική των Βρυξελλών απέναντι στις χώρες των Βαλκανίων, τις κάνει ευάλωτες απέναντι σε επίδοξους «αφεντάδες» που εποφθαλμιούν τη διείσδυση στην περιοχή.

8. Πιστεύετε πως η Ελλάδα και η Κύπρος μπορούν να διαδραματίσουν κομβικό ρόλο ως «γέφυρες» μεταξύ Ανατολής και Δύσης; Και πώς;

Σίγουρα Ελλάδα και Κύπρος θα μπορούσαν να διαδραματίσουν κομβικό ρόλο, όμως τα ανεπίλυτα ζητήματα με την Τουρκία και η τουρκική κατοχή στην μεγαλόνησο, δεν αφήνουν πολλά περιθώρια. Μπορείτε να το καταλάβετε αυτό αν δείτε ότι τόσο η διασύνδεση Eastmed που πλέον δεν υφίσταται όσο και ο GSI που δεν προχωρά, οφείλονται στην παρέμβαση της Άγκυρας. Αυτό που απαιτείται είναι σαφώς ο ρεαλισμός απ’ όλες τις πλευρές, με γνώμονα το κοινό συμφέρον για τους λαούς, αφήνοντας απ’ έξω τις προκαταλήψεις και τις πολιτικές-κομματικές σκοπιμότητες.

8. Ποια είναι η δύναμη του πολιτισμού ως εργαλείου διαλόγου και διεθνούς συνεργασίας;

Όπως ανέφερα προηγουμένως ο πολιτισμός είναι μια μορφή ήπιας διπλωματίας η οποία είναι πολύ πιο διεισδυτική και συνήθως φέρνει καλύτερα αποτελέσματα. Ζούμε σε μια περιοχή όπου υπάρχουν πολλά κοινά πολιτιστικά στοιχεία κι αυτό θα μπορούσε να λειτουργήσει ως καταλύτης στην εξομάλυνση των εντάσεων και των διαφορών. Δυστυχώς οι πολιτικοί, δεν ενδιαφέρονται να «χρησιμοποιήσουν», με την καλή έννοια, τον πολιτισμό ως κοινό τόπο μεταξύ των λαών, για διάλογο και συνεργασία. Από την άλλη υπάρχει μια μερίδα ανθρώπων του πολιτισμού που βλέπουν το διαφορετικό ως ανταγωνισμό κι όχι ως συνεργασία και λειτουργούν περισσότερο για ίδιον όφελος.

Εκπαίδευση, Ενημέρωση και Κριτική Σκέψη

12. Έχετε αναπτύξει διαλέξεις και σεμινάρια με αντικείμενο την κριτική σκέψη και την πολιτική επικοινωνία. Ποια είναι η σημασία της εκπαίδευσης σε αυτά τα πεδία;

Η γνώση, σε συνδυασμό με την κριτική σκέψη είναι ο πυλώνας για το σύνολο σχεδόν των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Η κριτική σκέψη δεν είναι ταλέντο, αλλά δεξιότητα που αναπτύσσεται με συνέπεια, πειθαρχία και σε βάθος χρόνου. Οπότε είναι μια συνεχόμενη προσπάθεια και η εκπαίδευση σ’ αυτό είναι σημαντική, όπως και η αυτοεκπαίδευση σε καθημερινή βάση, για να καταφέρουμε πρώτα να καταλάβουμε και στη συνέχεια να δράσουμε, ως ενεργοί πολίτες.

12. Πώς διαχωρίζετε την ενημέρωση από την προπαγάνδα και πώς εκπαιδεύετε το κοινό σας σε αυτόν τον διαχωρισμό;

Η προπαγάνδα βασίζεται στη αποφυγή της κριτικής σκέψης. Όσο πιο συναισθηματικά φορτισμένο είναι ένα μήνυμα, τόσο πιο ύποπτο είναι συνήθως για να έχει ως στόχο την χειραγώγηση. Για το λόγο αυτό ελέγχουμε μια πληροφορία, ως προς το ποιος το γράφει και ποια είναι η αξιοπιστία του. Επίσης ένα άλλο στοιχείο που υποδηλώνει προπαγάνδα είναι η έλλειψη αποδείξεων σε όσα αναφέρονται. Για το λόγο αυτό διασταυρώνουμε τις πληροφορίες ώστε να μην πέσουμε στην παγίδα της προπαγάνδας.

Ο Πολιτισμός Ελλάδας και Κύπρου στον Διεθνή Χάρτη

14, Ποια είναι η συμβολή σας, μέσω του Συνδέσμου Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου (ΣΠΕΚ) και του SOLOMOS Web Radio TV, στην προβολή του ελληνικού και κυπριακού πολιτισμού στο εξωτερικό;

Ο ΣΠΕΚ και το SOLOMOS web radio-TV, ξεχωρίζουν για την εξαιρετική τους δουλειά στην ενίσχυση και προβολή του ελληνικού πολιτισμού, σε Ελλάδα, Κύπρο και Διασπορά. Στο πλαίσιο αυτό η συνεργασία μου με τον Σύνδεσμο, έρχεται να ενισχύσει περαιτέρω την εξωστρέφεια του, να αλληλεπιδράσει με τη διασπορά αλλά και να ζυμωθεί μέσα από την πολιτιστική ώσμωση με χώρες όπου υπάρχουν Ελλαδίτες, Κύπριοι και φιλέλληνες.

15. Ποια συνεργασία ή πολιτιστικό project ξεχωρίζετε ως πιο επιτυχημένο ή με μεγαλύτερο διεθνή αντίκτυπο;

Θεωρώντας τη γλώσσα ως κλειδί του πολιτισμού, πιστεύω ότι κάθε έργο που διαδίδεται μέσω μεταφράσεων σε άλλες γλώσσες είναι το πιο σημαντικό. Η μετάφραση είναι ίσως το πιο δύσκολο γλωσσικό εγχείρημα, όμως έχει μια τεράστια δύναμη πολιτιστικής διάδρασης.

15. Ποια είναι η σημασία της δικτύωσης πολιτιστικών και δημοσιογραφικών δυνάμεων στα Βαλκάνια;

Μια από τις πρώτες εκφράσεις που είχα μάθει στη Βουλγαρία τη δεκαετία του ’80, ήταν ότι η ενότητα (συνεργασία) δημιουργεί τη δύναμη. Σ’ αυτή τη συνεργασία-ενότητα πίστευα και πιστεύω. Για το λόγο αυτό, προσπαθώ με τις μικρές μου δυνάμεις στη συνέργεια, τόσο στη δημοσιογραφία, όσο και στον πολιτισμό, θεωρώντας τα ως καταλύτες στην εξομάλυνση των διαφορών και στην ειρηνική συμβίωση των λαών.

Προσωπική Στάση και Όραμα

17. Μετά από τόσα χρόνια εμπειρίας και διεθνούς δράσης, τι σας κρατά ακόμη ενεργό και παθιασμένο με αυτό που κάνετε;

Η Αλήθεια είναι το πάθος μου κι αυτό παρακινεί κάθε μου δράση. Πιστεύω στον ενεργό πολίτη και για να ενεργοποιηθούν οι πολίτες πρέπει να ξέρουν την αλήθεια. Μόνο τότε πιστεύω ότι θα έχουμε τη δυνατότητα να επιστρέψουν οι άνθρωποι στην πολιτική που συνεπάγεται και στον πολιτισμό χτίζοντας ήθος.

17. Ποιο είναι το μεγαλύτερο όνειρό σας για το μέλλον του IBNA και του ρόλου σας στην πολιτιστική διπλωματία;

Δεν μ’ αρέσει να κάνω όνειρα, αλλά να δρω. Θα ήθελα όμως να δω το ΙΒΝΑ να μεγαλώνει για να ενημερώνει ακόμα περισσότερο ανεξάρτητα και έγκριτα, μέσα από συνεργασίες και με λιγότερες άσχημες ειδήσεις. Σ’ ότι αφορά την πολιτιστική διπλωματία, πιστεύω ότι καθένας από μας μπορεί να γίνει πρέσβης πολιτισμού, με το ήθος του, τη γνώση του και τον σεβασμό στο διαφορετικό.

17. Αν μπορούσατε να δώσετε μια συμβουλή στη νέα γενιά δημοσιογράφων, ποια θα ήταν;

Θα τους πρότεινα να διαβάζουν, όσο πιο πολύ μπορούν. Η γνώση είναι δύναμη και για τον δημοσιογράφο, τουλάχιστον, για τον διπλωματικό συντάκτη, η Ιστορία και η Γεωγραφία είναι οι πυλώνες που μπορεί να στηριχτεί. Επίσης να αναζητούν πάντα την αλήθεια και να έχουν συνείδηση, στην οποία θα απολογούνται κάθε βράδυ.

Ο Σπύρος Σιδέρης δεν βλέπει τη δημοσιογραφία ως επάγγελμα, αλλά ως λειτούργημα και αποστολή. Η συνέντευξη αυτή δεν είναι απλώς μια καταγραφή εμπειριών, αλλά ένα κάλεσμα σε εγρήγορση, γνώση και συνείδηση. Σε έναν κόσμο γεμάτο θόρυβο, η φωνή του Σιδέρη υπενθυμίζει ότι η αλήθεια, όταν υπηρετείται με πάθος, γίνεται φάρος κατανόησης, διαλόγου και πολιτισμού.

Σίσσυ Οσία Σιγιουλτζή
Φιλόλογος – Δημοσιογράφος
Πρόεδρος Συνδέσμου Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου – SOLOMOSWebRadioTV